50 lat od zakończenia produkcji FSO Warszawy -

50 lat od zakończenia produkcji FSO Warszawy

30 marca 2023

Pół wieku temu, w piątek 30 marca 1973 roku, zakończono produkcję samochodu FSO Warszawa. Była pierwszym samochodem osobowym produkowanym seryjnie w powojennej Polsce.

Licencja podpisana w styczniu 1950 roku przez Fabrykę Samochodów Osobowych w Warszawie z radziecką fabryką GAZ zakładała produkcję samochodu GAZ M-20 Pobieda. Ze względu na miejsce produkcji samochodowi nadano nazwę FSO M-20 Warszawa, a pierwotną wersję nadwozia ze względu na wygląd nazywano potocznie „garbuską”.

Dnia 6 listopada 1951 roku o godzinie 14:00 z taśm montażowych zjechała pierwsza Warszawa. Data ta uznawana jest za dzień narodzin Fabryki Samochodów Osobowych. Strona radziecka przekazała Polsce dokumentację i oprzyrządowanie do produkcji samochodu oraz oferowała pomoc w projektowaniu, budowie, wyposażeniu oraz uruchomieniu seryjnej produkcji. Pierwsze samochody składane były z przysyłanych z ZSRR części, ale z każdym rokiem wzrastał procentowy udział polskich części w gotowych produktach aby w 1956 roku Warszawa stała się samochodem wyprodukowanym w całości w Polsce. Produkcja samochodu miała osiągnąć liczbę 25 tysięcy egzemplarzy rocznie, lecz nigdy nie osiągnięto takiego woluminu produkcyjnego uzyskując szczyt 17 780 sztuk w 1968 roku.

Warszawa M-20 była samochodem z nadwoziem samonośnym, 4-drzwiowym, z klasycznym układem napędowym. Posiadała 4-cylindrowy, dolnozaworowy silnik benzynowy konstrukcji radzieckiej o oznaczeniu M-20, pojemności 2,12 litra i mocy nominalnej 50 KM oraz 3-biegową, manualną skrzynię biegów. Konstrukcja nie była nowoczesna, lecz odpowiednia na możliwości produkcyjne odbudowującej się po wojennych zniszczeniach Polski.

Zawarte w umowach licencyjnych rozwiązanie pozwalało nam na dość dużą dowolność produkcyjną w chwili, kiedy zbudowane linie produkcyjne, tłocznie i sieć dostawców części pozwolą na samodzielne projektowanie i rozwijanie przysłanej dokumentacji przez polskich konstruktorów. Pierwsza poważniejsza modernizacja Warszawy miała miejsce w 1957 roku. Zmieniono wówczas nieco wygląd nadwozia, niektóre rozwiązania we wnętrzu oraz podniesiono moc silnika do 52 KM. Niedługo potem zmieniono nazwę modelu na Warszawa 200. W roku 1958, w odpowiedzi na zapotrzebowanie polskiego rynku na mały samochód dostawczy, wprowadzono do produkcji seryjnej Warszawę z nadwoziem typu pick-up o ładowności 500 kg oznaczoną jako 200-P. W 1960 roku wprowadzono do sprzedaży nową wersję oznaczoną numerem 201. Względem poprzedniego modelu wprowadzono głównie drobne zmiany techniczne, natomiast w 1962 roku wypuszczono model 202 ze skonstruowanym przez polskich inżynierów górnozaworowym silnikiem S-21 o mocy 70 KM. Pozwoliło to na znaczny wzrost osiągów przy zmniejszonym zużyciu paliwa w porównaniu z modelami napędzanymi silnikiem starej konstrukcji.

Największej modernizacji Warszawy dokonano w roku 1964, wprowadzając do sprzedaży wersję sedan, zaprojektowaną przez inż. Cezarego Nawrota (za prace konstrukcyjne odpowiedzialny był inż. Roman Skwarek, natomiast dokumentacja techniczna opracowana została przez zespół pod kierownictwem inż. Stanisława Łukaszewicza). Przy okazji ponownie zmodernizowano nadwozie oraz wnętrze, a także zmieniono oznaczenie na 203 (z silnikiem górnozaworowym) i 204 (z silnikiem dolnozaworowym). W 1965 natomiast trafiła do sprzedaży wersja kombi, oznaczona jako Warszawa 203K/204K. Po proteście firmy Peugeot w 1968 roku zmieniono oznaczenie modelu na 223/224 i 223K/224K. W latach 1963 - 1965 wytwarzano Warszawę z nadwoziem furgon, oznaczoną jako 201F, a następnie 203/204F. Ostatnią modernizacją Warszawy było wprowadzenie w 1970 roku 4-przełożeniowej skrzyni biegów z dźwignią umieszczoną w podłodze dostępnej jednak głównie w autach kierowanych na eksport. Oferowano ją równolegle ze skrzynią 3-biegową.

Warszawa była samochodem cenionym za wygodę podróżowania i odporność na trudy bocznych dróg wobec czego często wykorzystywano ją jako taksówkę, w której podobało się duże nadwozie zapewniające wygodę i pakowność. Innym wykorzystaniem Warszawy było przeznaczenie jej na radiowóz milicyjny, drezynę dla PKP, pocztylion dla Poczty Polskiej a w wersji kombi jako ambulans pogotowia.

W ciągu ponad 21 lat produkcji Warszawa przeszła ponad 4 tysiące zmian konstrukcyjnych, których autorami byli inżynierowie z FSO. Powstały również modele studialne tego auta, m.in. Warszawa z nadwoziem projektu włoskiej firmy Ghia czy Warszawa 210. Przez cały okres produkcji powstało 254 471 egzemplarzy modelu, z czego 72 834 trafiło na eksport. Zagranicznymi rynkami zbytu były m.in. Bułgaria, Węgry, Chiny, Rumunia czy Czechosłowacja ale także tak egzotyczne kraje jak Kuba, Kolumbia, Brazylia, Ekwador czy Arabia Saudyjska.

W oparciu o podzespoły Warszawy skonstruowano również samochody dostawcze Żuk, Nysa oraz Tarpan a niektóre elementy wykorzystano przy konstruowaniu Syreny.

Dziś w naszym kraju Warszawa jest cenionym klasykiem, budzącą nostalgię pamiątką minionej epoki.

Autor: AAN

Galeria zdjęć

Gipsowa makieta Warszawa Ghia; AAN, Zbiór Sławomira Drążkiewicza
Poradnik dla posiadacza Warszawy; AAN, Naczelna Organizacja Techniczna, sygn. 2399
Prototyp Warszawy 210; AAN, Zbiór Sławomira Drążkiewicza
Rysunek techniczny konstrukcji zawieszenia przedniego Warszawy 223; AAN, Naczelna Organizacja Techniczna, sygn. 2399
Rysunek techniczny mechanizmu opuszczania szyby w przednich drzwiach Warszawy 223; AAN, Naczelna Organizacja Techniczna, sygn. 2399
Samochód sanitarny Warszawa 201S; AAN, Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Motoryzacyjnego w Warszawie, sygn. 1_213
Warszawa 200P 1; AAN, Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Motoryzacyjnego w Warszawie, sygn. 1_211
Warszawa 200P 2; AAN, Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Motoryzacyjnego w Warszawie, sygn. 1_211
Warszawa 200P 3; AAN, Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Motoryzacyjnego w Warszawie, sygn. 1_211
Warszawa 200P 4; AAN, Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Motoryzacyjnego w Warszawie, sygn. 1_211
Warszawa 202; AAN, Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Motoryzacyjnego w Warszawie, sygn. 1_210
Warszawa 202; AAN, Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Motoryzacyjnego w Warszawie, sygn. 1_213
Warszawa M-20 model 1951; AAN, Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Motoryzacyjnego w Warszawie, sygn. 1_210
Warszawa M-20 model 1957; AAN, Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Motoryzacyjnego w Warszawie, sygn. 1_210
Warszawa M-20 model 1957; AAN, Zbiór Sławomira Drążkiewicza
Warszawa na linii produkcyjnej FSO 1; AAN, Redakcja Trybuny, sygn A-IV-3-101
Warszawa na linii produkcyjnej FSO 2; AAN, Redakcja Trybuny, sygn A-IV-3-101
Warszawa na linii produkcyjnej FSO 3; AAN, Redakcja Trybuny, sygn A-IV-3-101
Warszawa na linii produkcyjnej FSO 4; AAN, Redakcja Trybuny, sygn A-IV-3-101
Wersja 1 prototypu Warszawy 223; AAN, Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Motoryzacyjnego w Warszawie, sygn. 1_213
Wersja 2 prototypu Warszawy 223; AAN, Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Motoryzacyjnego w Warszawie, sygn. 1_210
Wersja 2 prototypu Warszawy 223; AAN, Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Motoryzacyjnego w Warszawie, sygn. 1_213