Preliminaria pokojowe

Preliminaria pokojowe

Podpisanie traktatu preliminaryjnego miało miejsce 12 października 1920 roku na dziewiątym posiedzeniu plenarnym o godz. 17.50.

Adolf Joffe powiedział m.in.: „W imieniu Rosyjsko-Ukraińskiej Delegacji Pokojowej wyrażam wdzięczność Polskiej Delegacji Pokojowej a szczególnie jej przewodniczącemu, za tę wybitną zdolność do pracy i niezmożoną energię, z jaką w czasie pertraktacji Delegacja Polska szła po linii żywego pragnienia stron obu osiągnięcia jak najszybszego pokoju”. Dąbski stwierdził: „Jechaliśmy do Rygi ze stanowczą wolą zawarcia pokoju i z pełną nadzieją, że do pokoju dojdzie. (…) Pokój, który zawieramy, posiada niewątpliwie taki charakter i dlatego daje on gwarancję trwałości” (J. Dąbski, Pokój ryski. Wspomnienia, pertraktacje, tajne układy z Joffem, listy, Warszawa 1931).

13 października 1920 roku miało miejsce przyjęcie wydane przez delegację polską dla wszystkich dyplomatów przebywających wówczas w Rydze (ok. 80 osób). W czasie bankietu Dąbski wygłosił przemówienie, w którym wyraził radość z zawartego pokoju.

18 października 1920 roku nastąpiło zawieszenie broni między wojującymi stronami.

22 października 1920 roku Sejm jednogłośnie ratyfikował Umowę o preliminarnym pokoju i rozejmie i upoważnił Naczelnika Państwa do podpisania umowy.

24 października 1920 roku Gieorgij Cziczerin zawiadomił rząd Polski o ratyfikacji Preliminariów, kończąc swój telegram: „Rosja Sowiecka z głębokim zadowoleniem wita zapoczątkowanie stosunków pokojowych i sąsiedzkich z Polską”.

2 listopada 1920 roku nastąpiła w Libawie ratyfikacja traktatu - tegoż dnia wszedł on w życie.

Jan Dąbski wyznał Joffemu: „za sposób prowadzenia rokowań oraz za stosunek do niego byłem przez niektóre czynniki polskie mocno atakowany. Zarzucono mi publicznie, że dałem się Joffemu prowadzić na pasku”. Niech się pan pocieszy - odpowiedział Joffe - że i mnie akurat w ten sam sposób atakowano, zwłaszcza w czasie dyskusji nad ratyfikacją Umowy preliminarnej. Nazwano mnie wtedy >>politycznym młodzieńcem<<, którego Dąbski nabił w butelkę, bo Delegacja Polska - w razie mego większego oporu i nieustępliwości - przyjęłaby była daleko skromniejsze granice niż jej przyznano w Preliminariach”.

Nie zakończyło to dalszych układów. Należało prowadzić rozmowy nad ostatecznym traktatem pokojowym. Rozmowy kontynuowano w Rydze do marca 1921 roku.

Prezentowane dokumenty Traktatu Preliminaryjnego i Układu o Repatriacji pozwalają zagłębić się w ustalenia rokowań. Należy zwrócić uwagę, że „Ustawa o preliminarnym pokoju i rozejmie” została opublikowana w Dzienniku Ustaw dopiero 25 marca 1921 roku (Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, Nr 28, 25 marca 1921 r.).