Dr Józef Stojanowski – biografia archiwisty w świetle materiałów archiwalnych zgromadzonych w Archiwum Akt Nowych

29 września 2021

Józef Stojanowski (1884–1964), historyk, nauczyciel, archiwista. Studiował historię na Uniwersytecie Lwowskim, gdzie w 1916 r. uzyskał stopień doktora filozofii. W latach 1919–1923 pracował jako archiwista w Archiwum Głównym Akt Dawnych, w 1924 r. został radcą Wydziału Archiwów Państwowych, obejmując kierownictwo Referatu Rewindykacji oraz jednocześnie Archiwum Wojskowego, a po jego przekształceniu w Archiwum Akt Nowych w 1930 r. został jego dyrektorem, pozostając na tym stanowisku do 1944 r. Już na początku 1941 r. dyrektor Józef Stojanowski w trosce o zasób AAN rozpoczął na szeroką skalę ewakuację najważniejszych akt do Fortu Sokolnickiego na Żoliborzu. Akcja ta nasiliła się szczególnie w pierwszej połowie 1944 r., kiedy Józef Stojanowski ogłosił w podziemnym, konspiracyjnym biuletynie apel do narodu, w którym prosił o pomoc w przewiezieniu dóbr kultury. Na apel odpowiedziały trzy firmy przewozowe z Warszawy, które nocami zaczęły przemieszczać archiwalia z Rakowieckiej do Fortu Sokolnickiego. Firmy te przewiozły 396 skrzyń i 698 pakietów akt. Ewakuacji najcenniejszych zbiorów nie zdążono dokończyć ze względu na wybuch Powstania Warszawskiego. Brał też udział w ewakuacji zasobów archiwalnych i bibliotecznych do Częstochowy zimą 1944/1945 r., opiekując się nimi i kierując jednocześnie Archiwum Państwowym w Piotrkowie Trybunalskim. Po powrocie do Warszawy pod koniec 1945 r., do listopada 1946 r. był pełnomocnikiem ds. archiwalnych Ministerstwa Oświaty na Dolnym Śląsku, zabezpieczając i gromadząc we Wrocławiu archiwalia rozproszone w czasie wojny. Do 1948 r. zajmował się sprawami rewindykacyjnymi w Wydziale Archiwów Państwowych, a następnie na krótko (1949–1950) został dyrektorem reaktywowanego Archiwum Akt Nowych.

Po przejściu w stan spoczynku przeszedł do pracy w Archiwum Głównego Urzędu Statystycznego, obejmując w latach 1952–1958 jego kierownictwo. Był członkiem wielu instytucji naukowych, w tym Polskiej Akademii Umiejętności, Towarzystwa Naukowego Warszawskiego i Polskiego Towarzystwa Historycznego. W 1915 ożenił się z Marią z Chodorowskich (1890–1981), historykiem sztuki. Zmarł w Warszawie 17 maja 1964 i został pochowany na warszawskich Powązkach.

Galeria zdjęć

Dyplom doktora filozofii uzyskany na Uniwersytecie Lwowskim, 1916, AAN, Akta Józefa Stojanowskiego, sygn. 1
Fotografia Józefa Stojanowskiego, b.d., AAN, Zbiór fotografii XIX i XX w., sygn. 8/1
Kwestionariusz osobowy, b.d., AAN, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, sygn. 5895
Kwestionariusz osobowy, b.d., AAN, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, sygn. 5895
Kwestionariusz osobowy, b.d., AAN, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, sygn. 5895
Fotografia dr Józefa Stojanowskiego wykonana na ulicy Szpitalnej w Warszawie, b.d., AAN, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, sygn. 5895
Pismo Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Stanisława Grabskiego dot. mianowania dr Józefa Stojanowskiego na starszego referenta Wydziału Archiwów Państwowych oraz jego doświadczeniu przy pracach dla Komisji Rewindykacyjnej, 1923, AAN,
Delegacja dr Józefa Stojanowskiego do Archiwum Państwowego we Lwowie, 19928, AAN, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, sygn. 5895
Powołanie dr Józefa Stojanowskiego w skład delegacji mającej przeprowadzić rokowania archiwalne z rządem austriackim, 1930, AAN, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, sygn. 5895
Powołanie dr Józefa Stojanowskiego na dyrektora Archiwum Akt Nowych, 1930, AAN, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, sygn. 5895
Pismo dr Józefa Stojanowskiego skierowane do niemieckiego Archivamtes o przewiezieniu akt do Fortu Sokolnickiego, 1943, AAN, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, sygn. 127
Pismo dr Józefa Stojanowskiego skierowane do niemieckiego Archivamtes o przewiezieniu akt do Fortu Sokolnickiego, 1943, AAN, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, sygn. 127
Pismo dr Józefa Stojanowskiego informujące o posiadaniu przez niego dokumentów tożsamości wydanych przez niemieckie władze okupacyjne, 1943, AAN, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, sygn. 116
Karta personalna dr Józefa Stojanowskiego, 1949, AAN, Ministerstwo Oświaty w Warszawie, sygn. 8758
Karta personalna dr Józefa Stojanowskiego, 1949, AAN, Ministerstwo Oświaty w Warszawie, sygn. 8758
Pismo Dyrektora Archiwów Państwowych o przyznanie dr Józefowi Stojanowskiemu dodatku za wysługę lat, 1949, AAN, Ministerstwo Oświaty w Warszawie, sygn. 8758
Pismo Dyrektora Archiwów Państwowych o przyznanie dr Józefowi Stojanowskiemu dodatku za wysługę lat, 1949, AAN, Ministerstwo Oświaty w Warszawie, sygn. 8758
Wniosek o przyznanie dr Józefowi Stojanowskiemu tytułu docenta, 1955, AAN, Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3696
Wniosek o przyznanie dr Józefowi Stojanowskiemu tytułu docenta, 1955, AAN, Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3696
Zestawienie prac naukowych dr Józefa Stojanowskiego, b.d., AAN, Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3696
Zestawienie prac naukowych dr Józefa Stojanowskiego, b.d., AAN, Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3696
Opinie Kolegium przy Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych w sprawie przyznania tytułu naukowego, 1954, AAN, Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3696
Opinie Kolegium przy Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych w sprawie przyznania tytułu naukowego, 1954, AAN, Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3696
Życiorys spisany własnoręcznie, b.d., AAN, Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3696
Życiorys spisany własnoręcznie, b.d., AAN, Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3696
Życiorys spisany własnoręcznie, b.d., AAN, Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3696
Życiorys spisany własnoręcznie, b.d., AAN, Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3696
Życiorys spisany własnoręcznie, b.d., AAN, Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3696
Życiorys spisany własnoręcznie, b.d., AAN, Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3696
Opinia sporządzona przez dr Kazimierza Konarskiego, 1954, AAN, Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3696
Opinia sporządzona przez dr Kazimierza Konarskiego, 1954, AAN, Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3696