Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką prywatności. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce. Zamknij Zamknij

KOMISJA HISTORII KOBIET

Komisja Historii Kobiet w Walce o Niepodległość powstała w 1969 r. z inicjatywy ówcześnie pułkownik, a następnie generał, Marii Wittekówny. Członkinie-założycielki stanowiło siedem kobiet, które przed II wojną światową były wybitnymi działaczkami w organizacji Przysposobienia Wojskowego Kobiet (PWK), a więc znane dobrze szefowi tej organizacji - Marii Wittekównie. Stopniowo dołączały kolejne kobiety i Komisja zaczęła się rozwijać.

Generał Maria WittekMaksymalna liczba członkiń przypada na początek lat 80., kiedy było ich 66.

Komisja rozpoczęła działalność od zera, od indywidualnego zbieractwa wspomnień i życiorysów. W miarę rozwijania się, nabierała kształtu organizacyjnego i podzieliła się na siedem zespołów: kartoteki indeksowej, kartoteki osobowej, relacji, kwerendy i bibliografii, czasopism, opracowań oraz zespołów samopomocy koleżeńskiej. Przewodniczącą Komisji została Grażyna Lipińska - 14-letnia sybiraczka, znana z autorstwa książki Jeśli zapomnę o nich... . W latach 1980-2006 pracom Komisji przewodniczyła Bożenna Tazbir-Tomaszewska. Jej odejście na wieczną wartę w lipcu tegoż roku było dla wszystkich członkiń wielką, niepowetowaną stratą. W sierpniu 2006 r. przewodnictwo Komisji przejęła Halina Szewczykowa. Nad całością prac jednak zawsze czuwała generał Wittekówna.

Komisja nigdy nie posiadała własnego lokalu. Przyjmowały ją kolejno, z życzliwości, różne instytucje i trwało to za każdym razem po kilka lat. Ale los okazał się łaskawy, gdy na początku 2001 r., dzięki przychylności dyrektora Archiwum Akt Nowych, dr Tadeusza Krawczaka, Komisja przeniosła się do budynku Archiwum, w którym pracuje do dziś.

Komisja zajmuje się gromadzeniem, selekcją, archiwizowaniem, a przede wszystkim opracowywaniem napływającego materiału. Liczne nadsyłane informacje są weryfikowane w dokumentach, pozycjach drukowanych i odnośnych instytucjach. Gdy zgromadzony materiał przedstawiał już duży zbiór, narodziła się myśl, żeby na jego bazie przygotować publikację. Po licznych dyskusjach i przemyśleniach przyjęto, że powinien to być słownik biograficzny. Realizacja tego planu trwała kilkanaście lat i została uwieńczona w 1988 r. wydanym nakładem PIW'u w 30-tu tysiącach egzemplarzy (ówcześnie ogromna liczba) Słownikiem uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939-1945. Poległe i zmarłe w okresie okupacji niemieckiej.

Komisja Historii Kobiet pracuje dziś nad drugim tomem słownika, który jest odpowiedzią na powszechnie powtarzający się jeszcze w latach 80. postulat opracowania biogramów tych uczestniczek walk, które zmarły po 1945 r. Ponadto uzupełni tom pierwszy o hasła-biogramy, które z powodu działań cenzury prewencyjnej wejść do tomu pierwszego nie mogły, np. biogramy kobiet, które działalność konspiracyjną prowadziły na terenie Kresów Wschodnich, a także biogramy kobiet, które znalazły się w szeregach Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.


Członkinie Komisji Historii Kobiet podczas pracy nad drugim tomem Słownika uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939-1945, od prawej: Bożena Kozakowa, Halina Szewczykowa, Lidia Wolska, Maria Jarnuszkiewicz, 2002. Drugi tom słownika obejmie ponad 1500 haseł-biogramów oraz 6 haseł tematycznych, zawierających informacje dotyczące obozów jenieckich AK, obozów koncentracyjnych, zakonów żeńskich oraz udziału kobiet w konspiracji na terenie Wileńszczyzny i Nowogródczyzny, działalności emisariuszek i łączniczek Obszaru Lwowskiego a także kursów oficerskich organizowanych dla kobiet-żołnierzy na terenie Wielkiej Brytanii.

Prócz podstawowej swej pracy Komisja bierze udział w różnych imprezach zewnętrznych jak: sesje naukowe, wmurowanie tablic pamiątkowych; uczestniczy w organizowaniu wystaw okolicznościowych; współpracuje z historykami i instytucjami zajmującymi się tematyką wojenną; także udostępnia swoje materiały magistrantom, doktorantom i autorom publikacji. Kilka członkiń Komisji jest autorkami artykułów, książek i historycznych audycji radiowych dotyczących kobiet w czynie zbrojnym.

Archiwa Komisji obejmują obecnie: kartotekę indeksową, kartotekę osobową, dział relacji, opracowania różnego charakteru, archiwum fotograficzne, bibliotekę książek i czasopism, wreszcie varia. Z najważniejszych materiałów - relacji i opracowań, sporządzono mikrofilmy zabezpieczające.

Nie sposób w kilku zdaniach przedstawić szerzej prace i problemy Komisji. Powyższy materiał stanowi jedynie zarys genezy, cech i działalności Komisji Historii Kobiet w Walce o Niepodległość przy TMH.

Słownik KHK

W dniu 5 czerwca 2003 r. w Auli Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie odbyła się uroczystość wręczenia Komisji Historii Kobiet w Walce o Niepodległość nagrody im. Grzegorza Jakubowskiego oraz nadania honorowego tytułu Kustosza Pamięci Narodowej. Nagrodę wręczył Prezes Instytutu Pamięci Narodowej prof. Leon Kieres. Nagroda IPN im. Grzegorza Jakubowskiego jest przyznawana instytucjom, organizacjom społecznym i osobom fizycznym za szczególnie aktywny udział na rzecz upamiętniania historii polskiego Narodu w latach 1939-1989.


Dyplom

 



PRASA O NAS

Artykuł
"Szwoleżerki" Tomasz Strzembosz - artykuł z 4 lipca 2003 r. w Tygodniku Solidarnoœść