Kobiety Uczone: Maria Janion (24.12.1926 – 23.08.2020)

4 maja 2022

Maria Janion urodziła się 24 grudnia 1926 roku w Mońkach pod Wilnem. Była córką Cypriana i Ludwiki z Kudryków.

Jej ojciec był urzędnikiem. Wychowaniem Marii i jej brata zajmowała się samotna matka. W czasie drugiej wojny światowej rodzina zamieszkała w Wilnie. Tutaj, w czasie sowieckiej okupacji, Maria Janion uczyła się w szkole średniej, jednak gdy miasto zajęli Niemcy przeszła do nauki tajnej.

W ramach powojennej „repatriacji” Janion trafiła najpierw do Bydgoszczy a następnie Torunia. Tutaj zdała eksternistycznie maturę. Następnie rozpoczęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Łódzkim. Zakończyła je jednak na Uniwersytecie Warszawskim uzyskując w 1951 roku tytuł magistra. W czasie pobytu w Łodzi związała się z tygodnikiem „Kuźnica” publikując w nim artykuły i recenzje. Od 1948 roku zasiadała w redakcji tygodnika „Wieś”. Od tegoż roku aż do emerytury pracowała w Instytucie Badań Literackich PAN w Warszawie. Zrazu była asystentką, zastępcą profesora a w 1955 roku otrzymała stopień kandydata nauk filologicznych (wzorowany na nauce radzieckiej) za pracę o Lucjanie Siemieńskim. W 1957 roku została docentem a w 1963 roku profesorem nadzwyczajnym. Była kierownikiem Pracowni Dziejów Form Artystycznych w Literaturze Polskiej a następnie Zakładu Historii Literatury XIX wieku. Równocześnie wykładała w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku, z której została zwolniona na fali represji marca 1968 roku. W 1970 roku, gdy powołano do życia Uniwersytet Gdański, Janion rozpoczęła pracę w jego Instytucie Filologii Polskiej. W 1973 roku została profesorem zwyczajnym.

W latach 1949 – 1979 była członkiem PZPR.

W latach siedemdziesiątych XX wieku związała się z opozycją. Należała do założycieli Towarzystwa Kursów Naukowych, niezależnego stowarzyszenia, którego celem było przełamanie monopolu państwa w nauczaniu na poziomie uniwersyteckim. W książkach i artykułach zajmowała się szczególnie epoką romantyzmu. Jej książki pozwalały odkryć znaczenie romantycznego ducha wolności w czasach Polski Ludowej. Podpisała „Apel 64” intelektualistów popierający strajki sierpnia 1980 roku. W 1982 roku zwolniono ją z pracy na Uniwersytecie Gdańskim. Działała w opozycyjnym stowarzyszeniu „Reforma i Demokracja”.

Po zmianach ustrojowych związana była m.in. z Szkołą Nauk Społecznych przy Instytucie Socjologii i Filozofii PAN.

Otrzymała wiele nagród i odznaczeń, m.in.: Fundacji Jurzykowskiego w Nowym Jorku (1980), Wielkiej Fundacji Kultury (1999), Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2007).

Była autorką wielu książek m.in.: Lucjan Siemieński, poeta romantyczny (1955), Zygmunt Krasiński. Debiut i dojrzałość (1962), Gorączka romantyczna (1975; 2007), Wampir. Biografia symboliczna (2002), Bohater, spisek, śmierć: wykłady żydowskie (2009). Jej książki były tłumaczone m.in. na języki francuski i angielski.

Zmarła 23 sierpnia 2020 roku w Warszawie.

Autor: AAN

Galeria zdjęć

Zdjęcie Marii Janion z dyplomu magisterskiego, 07.07.1955 r., Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3147
Maria Janion, Ankieta, 03.02.1950 r., Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza Prasa-Książka-Ruch, sygn. 2747
Maria Janion, Ankieta, 03.02.1950 r., Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza Prasa-Książka-Ruch, sygn. 2747
Maria Janion, Ankieta, 03.02.1950 r., Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza Prasa-Książka-Ruch, sygn. 2747
Maria Janion, Ankieta, 03.02.1950 r., Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza Prasa-Książka-Ruch, sygn. 2747
Maria Janion, Życiorys, 25.05.1951 r., Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza Prasa-Książka-Ruch, sygn. 2747
Maria Janion, Ankieta personalna, b.d., Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza Prasa-Książka-Ruch, sygn. 2747
Protokół Komisji Egzaminacyjnej Instytut Badań Literackich PAN, 22.09.1954 r., Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3147
Opinia prof. Niny Assorodobraj nt. dysertacji kandydackiej Marii Janion, 24.05.1955 r., Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3147
Opinia prof. Niny Assorodobraj nt. dysertacji kandydackiej Marii Janion, 24.05.1955 r., Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3147
Dyplom magisterski Marii Janion, 07.07.1955 r., Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3147
Informacja dla Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej, 02.08.1955 r., Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3147
Informacja dla Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej, 02.08.1955 r., Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3147
Informacja dla Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej, 02.08.1955 r., Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3147
Ocena dorobku Marii Janion pióra prof. Zdzisława Libery, 25.02.1956 r., Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3147
Ocena dorobku Marii Janion pióra prof. Zdzisława Libery, 25.02.1956 r., Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3147
Zatwierdzenie stopnia kandydata nauk Marii Janion, 31.03.1956 r., Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3147
Wniosek o nadanie tytułu docenta Marii Janion, 19.04.1957 r., Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3147
Opinia prof. Juliana Krzyżanowskiego - Centralna Komisja Kwalifikacyjna dla Pracowników Nauki, 17.05.1957 r., Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3147
Przyznanie Marii Janion tytułu docenta, 06.07.1957 r., Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3147
Uwagi Stanisława Pigonia o dorobku Marii Janion, b.d., Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3147
Uwagi Stanisława Pigonia o dorobku Marii Janion, b.d., Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, sygn. 3147
Pismo z wydawnictwa „Wiedza Powszechna” dotyczące zezwolenia na druk, 01.12.1961 r., Główny Urząd Kontroli Prasy, sygn. 378
Recenzja cenzorska książki M. Janion o Zygmuncie Krasińskim, 12.12.1961 r., Główny Urząd Kontroli Prasy, sygn. 378
Recenzja cenzorska książki M. Janion o Zygmuncie Krasińskim (s. 2), 12.12.1961 r., Główny Urząd Kontroli Prasy, sygn. 378
Opinia o sylwetce naukowej Marii Janion, 22.02.1982 r., Komitet Nagród Państwowych w Warszawie, sygn. 592-1 (Maria Janion)
Opinia o sylwetce naukowej Marii Janion, 22.02.1982 r., Komitet Nagród Państwowych w Warszawie, sygn. 592-1 (Maria Janion)
Opinia o sylwetce naukowej Marii Janion, 22.02.1982 r., Komitet Nagród Państwowych w Warszawie, sygn. 592-1 (Maria Janion)
Wniosek o nadanie Nagrody Państwowej I stopnia, 07.04.1982 r., Komitet Nagród Państwowych w Warszawie, sygn. 592-1 (Maria Janion)
Omówienie dzieł Marii Janion zgłoszonych do nagrody, b.d., Komitet Nagród Państwowych w Warszawie, sygn. 592-1 (Maria Janion)
Omówienie dzieł Marii Janion zgłoszonych do nagrody, b.d., Komitet Nagród Państwowych w Warszawie, sygn. 592-1 (Maria Janion)
Omówienie dzieł Marii Janion zgłoszonych do nagrody, b.d., Komitet Nagród Państwowych w Warszawie, sygn. 592-1 (Maria Janion)