Urodzony 23 października 1885 roku w Kcyni Jan Czochralski to jeden z najwybitniejszych polskich chemików XX wieku. Był światowej sławy metalozazwcą i chemikiem. W 1916 roku odkrył metodę pomiaru szybkości krystalizacji metali, którą obecnie wykorzystuje się do produkcji monokryształów krzemu, a jego odkrycie i opatentowanie bezcynowego stopu w 1924 r. służyło przemysłowi kolejowemu do lat 60. ubiegłego wieku. W okresie międzywojennym odrzucił możliwość pracy w zakładach Henry'ego Forda w Stanach Zjednoczonych i przyjął propozycję kierowania Katedrą Metalurgii i Metaloznawstwa na Wydziale Chemii Politechniki Warszawskiej. Z rąk władz Politechniki otrzymał doktorat honoris causa. Pod koniec 1939 roku za zgodą konspiracyjnych władz Politechniki założył zakład produkcyjny w należącym do PW Zakładzie Badań Materiałów. Zakład wykonywał prace zlecone przez Armię Krajową m.in.- produkowano części do maszyn drukarskich, pistoletów, odlewano granaty żeliwne. Równocześnie ściśle współpracowano z wywiadem AK oraz sabotowano prace zlecone przez Wehrmacht. Po zakończeniu II wojny światowej Czochralski został oskarżony o kolaborację z niemieckim okupantem, działalność na szkodę Polski oraz wypominano mu, że nie został wysiedlony ze swego domu przy ul. Nabiekaka 4 w Warszawie. Specjalny Sąd Karny w Łodzi prowadził dochodzenie w tej sprawie, lecz z braku dowodów na działalność naukowca przeciwko Państwu Polskiemu zostało ono umorzone. Jednakże Senat Politechniki Warszawskiej nie zgodził się na jego powrót do pracy. Po przykrym potraktowaniu go przez władze Politechniki powrócił do rodzinnej Kcyni, gdzie założył Zakłady Chemiczne BION, zajmujące się wyrobami kosmetycznymi i drogeryjnymi. Do końca życia Jan Czochralski żył z piętnem kolaboranta. Zmarł na atak serca 22 kwietnia 1953 roku po rewizji Urzędu Bezpieczeństwa w swojej wilii w Kcyni. Wiosną 2011 roku archiwiści AAN przeprowadzili kwerendę w zbiorach Polskiego Państwa Podziemnego. Jak powiedział dyrektor AAN dr Tadeusz Krawczak ponad wszelką wątpliwość potwierdzono współpracę Jana Czochralskiego z wywiadem Komendy Głównej Armii Krajowej. Dzięki temu 29 czerwca 2011 roku Senat Politechniki Warszawskiej w pełni zrehabilitował pokrzywdzonego naukowca.

Autor: AAN