Od legionisty do ministra. Dwudziestolecie generała Kazimierza Sosnkowskiego 1917-1939
30 marca 2020
Prezentowana wystawa on-line oparta została na zespole nr 406 w zasobie Archiwum Akt Nowych pod nazwą „Akta Kazimierza Sosnkowskiego”. Zespół ten obejmuje 26 jednostek z lat 1917-1939. Składają się nań dokumenty o charakterze wojskowym i politycznym, korespondencja oficjalna i prywatna, notatki i raporty.
Kazimierz Sosnkowski urodził się w 1885 roku w Warszawie. Był działaczem niepodległościowym, wojskowym i politykiem.
Młodość i studia
Już w czasie nauki w warszawskim gimnazjum należał do tajnego koła samokształceniowego. Podejrzewany przez władze carskie musiał przenieść się do Petersburga, gdzie zdał maturę. Następnie podjął studia na wydziale architektury Instytutu Politechnicznego w Warszawie. Wobec sytuacji politycznej i zaangażowania w działalność niepodległościową zmieniał uczelnie. Kontynuował studia architektoniczne w Mediolanie i we Lwowie. Egzaminów końcowych nie zdążył złożyć (wybuchła wojna światowa).
Działalność niepodległościowa
Już w czasie studiów zaangażował się w działalność polityczną. Od 1905 r. był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej, a po rozłamie jej Frakcji Rewolucyjnej. W Organizacji Bojowej PPS pełnił funkcje komendanta okręgów, szef sztabu i zastępcy komendanta Związku Walki Czynnej.
I wojna światowa
W latach I wojny światowej był zastępcą komendanta i szef sztabu I Brygady Legionów – Józefa Piłsudskiego. W walce wyróżniał się osobistą odwagą. Krótko, w 1916 r., był komendantem 1 Brygady Legionów. W 1917 roku został zastępca Józefa Piłsudskiego jako szefa Komisji Wojskowej Tymczasowej Rady Stanu w Królestwie Polskim. Po tak zwanym kryzysie przysięgowym osadzony został w twierdzy Wesel a następnie w Magdeburgu. Wojnę zakończył w stopniu pułkownika.
Okres międzywojenny
Tuż po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został mianowany generałem, niebawem zaś wiceministrem spraw wojskowych (1919-1920). W czasie wojny polsko-bolszewickiej był członkiem Rady Obrony Państwa i dowódcą Armii Rezerwowej w 1920 r. Położył duże zasługi w organizacji wojska i dla obrony Polski w najtrudniejszym momencie wojny z Rosją Bolszewicką. W sierpniu 1920 roku mianowany ministrem spraw wojskowych. Sprawował faktyczne dowództwo obrony Warszawy. W 1925 roku został dowódcą Okręgu Korpusu w Poznaniu. W trakcie zamachu majowego 1926 roku próbował popełnić samobójstwo. Po powrocie do zdrowia mianowany inspektorem armii (1927). Od 1928 r. przewodniczący Komitetu ds. Uzbrojenia i Sprzętu przy Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych. Dwukrotnie pełnił obowiązki Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych. Po śmierci Józefa Piłsudskiego, mimo licznych zasług, odsuwany na boczny tor życia politycznego i wojskowego. 11 listopada 1936 roku mianowany generałem broni.
II wojna światowa
Po wybuchu wojny światowej pozostawał początkowo bez przydziału wojskowego, by 10 września 1939 r. objąć dowództwo Frontu Południowego. Wobec braku łączności między jednostkami faktycznie dowodził Armią „Małopolska”. Po zaprzestaniu walk przedostał się do Francji. Wobec powołania Związku Walki Zbrojnej na terenie okupowanej Polski mianowany został komendantem głównym (ps. Józef Godziemba). Opracował zasady jego funkcjonowania, regulamin, strukturę organizacyjną, finansowanie i plan działania. Stanowisko komendanta piastował od listopada 1939 roku do czerwca 1940, tj. do chwili przeniesienia Komendy Głównej na teren okupowanych ziem polskich. Następnie objął stanowisko przewodniczącego Komitetu Politycznego Rady Ministrów Rządu na Uchodźstwie. Po śmierci Władysława Sikorskiego mianowany Naczelnym Wodzem Polskich Sił Zbrojnych. We wrześniu 1944 roku zdymisjonowany pod naciskiem Winstona Churchilla.
Po wojnie pozostał na emigracji.
Zmarł w Kanadzie, w 1969 roku.
Galeria zdjęć
-
Szefowi Sztabu I Brygady
-
Spis osobistości, życzenia świąteczne
-
.jpg)
Spis osobistości (duchowni, ministrowie)
-
Spis osobistości, władze cywilne
-
Spis osobistości, wojsko
-
Członkostwo w Komitecie Honorowym Powstańców poległych bohatersko w 1919 roku, 1927
-
Odpowiedź na zaproszenie na obiad od pary prezydenckiej Mościckich, 26.04.1928
-
Program wizyty i protokół przyjęcia króla i królowej Afganistanu, 04.1928
-
Pismo w sprawie przyjęcia członkostwa w Komitecie Honorowym Zawodów Kobiecego Klubu Strzeleckiego , 29.11.1928
-
Pismo w sprawie przyjęcia obowiązków gospodarza rautu-koncertu na rzecz weteranów 1863 roku, 1928
-
Pismo z okazji święta pułkowego 36 pułku Legii Akademickiej, 1.06.1929
-
Życzenia imieninowe Kazimierza Sosnkowskiego dla Aleksandry Piłsudskiej, 12.12.1930
-
Odpowiedź na zaproszenie Prezydenta Ignacego Mościckiego, 10.1934
-
Pismo z Nuncjatury Apostolskiej w Warszawie, 01.1936
-
Pismo dowództwa brytyjskiego w Aldershot do gen. Kazimierza Sosnkowskiego, 23.06.1936
-
Zaproszenie od ministra Królestwa Węgier dla Kazimierza Sosnkowskiego z małżonką, Budapeszt, 06.11.1936
-
Podziękowanie dla gen. Kazimierza Sosnkowskiego od komitetu budowy kościoła rzymsko-katolickiego w Dawidgródku, 27.09.1937.
-
Pismo do płk. Wielguta Komendanta Korpusu Kadetów we Lwowie, 10.11.1937
-
List księcia Karola Radziwiłła do gen. Kazimierza Sosnkowskiego, 14.06.1938
-
Pismo do gen. Kazimierza Sosnkowskiego od Komitetu Honorowego, 12.10.1938 r.
-
Pismo do gen. Kazimierza Sosnkowskiego od Komitetu Honorowego, 12.10.1938 r.
-
Telegram Kazimierza Sosnkowskiego do prof. Geislera, Prezesa Komitetu Budowy Gmachów, Politechniki Lwowskiej
-
Kondolencje dla Ignacego Jana Paderewskiego po śmierci jego żony, 1934
-
List do Ambasadora Niemiec w Warszawie Hansa von Moltke, 01.1936
-
Zaproszenie na obiad dla Ambasadora Francji Leona Noela z małżonką, 10.10.1936
-
Życzenia dla generała Hermanna Goeringa, 1937
-
Pismo wojewody kieleckiego Dr. Dziadosza zawiadamiające o przesłaniu fotografii wejścia do Kwatery Głównej Komendanta w Kielcach, 31.05.1938
-
List do Ambasadora Francji, 1938
-
List do Ambasadora Francji, 1938
-
Pismo artysty malarza Stanisława Żukowskiego do gen. Kazimierza Sosnkowskiego z prośbą o wsparcie, 01.1939
-
Pismo artysty malarza Stanisława Żukowskiego do gen. Kazimierza Sosnkowskiego z prośbą o wsparcie, 01.1939
-
Zaproszenie na obiad od ministra Iranu, 04.1939.jpg
-
Program Zjazdu Związku Legionistów polskich, 06.08.1939
-
Program Zjazdu Związku Legionistów polskich, 06.08.1939
-
Rękopis pierwszej strony przemówienia wygłoszonego w czasie Zjazdu Związku Legionistów i na Wawelu, przy grobie marszałka Józefa Piłsudskiego, 06.08.1939
-
Pierwsza strona maszynopisu przemówienia wygłoszonego w czasie Zjazdu Związku Legionistów i na Wawelu, przy grobie marszałka Józefa Piłsudskiego, 06.08.1939
-
Wypowiedź Kazimierza Sosnkowskiego na temat dziedzictwa Legionów, 1939
-
Wypowiedż Kazimierza Sosnkowskiego o Legionach, 1939
-
Cegiełka od gen. Kazimierza Sosnkowskiego na budowę Kościoła-Pomnika ku uczczeniu Rodaków poległych na Olszynce Grochowskiej, 21.04.1939
-
Komitet Budowy Kościoła-Pomnika ku uczczeniu Rodaków poległych na Olszynce Grochowskiej do gen. Kazimierza Sosnkowskiego
-
List generała Kazimierza Sosnkowskiego w sprawie udzielenia pomocy wojskowej do odbycia lotu stratosferycznego, 18.08.1939
-
List generała Kazimierza Sosnkowskiego w sprawie udzielenia pomocy wojskowej do odbycia lotu stratosferycznego, 18.08.1939
-
Podziękowanie za przekazanie akt przez generała broni Kazimierza Sosnkowskiego do Archiwum Wojskowego w Warszawie, 24.07.1939
-
Spis akt otrzymanych od generała broni Kazimierza Sosnkowskiego przez Archiwum Wojskowe w Warszawie, 24.07.1939
-
Spis akt otrzymanych od generała broni Kazimierza Sosnkowskiego przez Archiwum Wojskowe w Warszawie, 24.07.1939
-
Pokwitowanie dyrektora Muzeum Józefa Piłsudskiego ppłk. A. Borkiewicza przyjęcia złotego zegarka ofiarowanego komendantowi J. Piłsudskiemu w 1915 r. przez Polaków z Ameryki
-
Pokwitowanie dyrektora Muzeum Józefa Piłsudskiego ppłk. A. Borkiewicza przyjęcia złotego zegarka ofiarowanego komendantowi J. Piłsudskiemu w 1915 r. przez Polaków z Ameryki
-
Szkic rozplanowania dzielnicy J. Piłsudskiego w Warszawie, 1938-1939
-
Szkic rozplanowania dzielnicy J. Piłsudskiego w Warszawie, 1938-1939
-
Zaproszenie z Nuncjatury Apostolskiej na koronację Papieża Piusa XII, 1939
-
Wojciech Kossak ofiarowuje portret gen. Kazimierza Sosnkowskiego na rzecz Funduszu Obrony Narodowej
-
Notka biograficzna Kazimierza Sosnkowskiego w International Who Is Who
.jpg)
